Dự thảo Luật BHXH sửa đổi đề xuất bổ sung thêm nhiều quyền lợi để mở rộng diện bao phủ và khuyến khích người lao động tham gia lâu dài
Tại tờ trình dự án Luật BHXH sửa đổi gửi Quốc hội vừa qua, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (LĐ-TB-XH) đã đề xuất bổ sung nhiều chính sách hỗ trợ nhằm khuyến khích người lao động (NLĐ) tham gia BHXH lâu dài để hưởng lương hưu thay vì nhận BHXH một lần.
Giảm điều kiện hưởng lương hưu
Theo đó, NLĐ sau một năm nghỉ việc mà vẫn bảo lưu BHXH, không rút BHXH một lần sẽ được cấp thẻ BHYT miễn phí, thời gian hưởng tối đa bằng thời gian NLĐ đóng BHXH; giảm điều kiện hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm; NLĐ trong thời gian bị mất việc chưa có việc làm có thể được hưởng chính sách hỗ trợ về tín dụng nhằm giải quyết khó khăn tài chính trước mắt.
Ngoài các đề xuất trên, dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) còn bổ sung quy định NLĐ khi đến tuổi nghỉ hưu mà chưa đủ thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu (chưa đủ 15 năm đóng) và cũng chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội (chưa đủ 75 tuổi) thì được lựa chọn hưởng trợ cấp hằng tháng cho thời gian trước khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội tùy thuộc vào thời gian đóng, tiền lương, thu nhập tháng đóng BHXH của NLĐ. Trong thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng, NLĐ cũng được hưởng BHYT do ngân sách nhà nước bảo đảm.
Theo Bộ trưởng Bộ LĐ-TB-XH Đào Ngọc Dung, quy định này giúp tăng thêm đối tượng hưởng trợ cấp hằng tháng nhưng ngân sách nhà nước không phát sinh tăng nhiều. Đồng thời, NLĐ có thể được hưởng trợ cấp hằng tháng ngay từ khi đủ tuổi nghỉ hưu thay vì phải chờ đến 75 tuổi. “Dự kiến, tổng số người được hưởng quyền lợi từ chính sách này tăng lên trên 800.000 người do giảm tuổi và khoảng 300.000 người do liên kết tầng trợ cấp hưu trí xã hội với tầng BHXH bắt buộc” – ông Dung thông tin.
Bên cạnh đó, Bộ LĐ-TB-XH cũng đã trình Chính phủ đề xuất bổ sung quy định cho người tham gia BHXH tự nguyện được hưởng chế độ hưu trí sớm hơn. Cụ thể, NLĐ tham gia BHXH tự nguyện trước thời điểm Dự thảo Luật BHXH sửa đổi có hiệu lực (dự kiến tháng 7-2025) mà đóng BHXH đủ 20 năm thì được hưởng lương hưu ở tuổi 55 đối với nữ, 60 tuổi đối với nam và không bị trừ 2% như trường hợp nghỉ hưu trước tuổi. Với người tham gia BHXH tự nguyện sau tháng 7-2025, điều kiện hưởng lương hưu được áp dụng theo quy định chung, tương tự NLĐ tham gia BHXH bắt buộc.
Theo luật sư Trần Hữu Tín, Trưởng Văn phòng Luật sư Tín và Cộng sự, quy định này phù hợp với cam kết của cơ quan BHXH khi vận động người dân tham gia BHXH tự nguyện trong thời điểm Luật BHXH năm 2014 có hiệu lực. Căn cứ quy định tại Luật BHXH năm 2014 thì người đóng BHXH tự nguyện được hưởng lương hưu khi tham gia BHXH đủ 20 năm và đủ 55 tuổi đối với nữ, 60 tuổi đối với nam.
Một trong những đề xuất đáng chú ý trong dự thảo Luật BHXH sửa đổi lần này là tăng thêm chế độ thai sản cho NLĐ tham gia BHXH tự nguyện bên cạnh chế độ hưu trí, tử tuất. Tuy nhiên, có nhiều ý kiến cho rằng chính sách này chưa đủ hấp dẫn người tham gia.
Bà Trương Thị Hiền, Chủ tịch Hội Phụ nữ trí thức TP HCM, cho hay rất tán thành việc tăng thêm chế độ thai sản cho NLĐ tham gia BHXH tự nguyện nhưng đề nghị xem xét lại mức trợ cấp thai sản là 2 triệu đồng cho một con mới sinh. Bởi so với mức sống hiện nay, mức trợ cấp này khá thấp, không đủ hấp dẫn người tham gia.
Bên cạnh đó, theo bà Hiền, các quy định liên quan đến tiền thì Luật BHXH không nên quy định bằng con số cụ thể mà nên quy bằng hệ số gắn với mức lương cơ sở. Điều này sẽ hạn chế được tình trạng khi vật giá biến động, lương cơ bản được điều chỉnh làm cho các quy định trong luật trở nên lạc hậu, phải sửa đổi, bổ sung gây tốn kém chi phí.
Đồng tình với ý kiến trên, ông Trần Văn Triều, Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật LĐLĐ TP HCM, nói việc bổ sung chế độ thai sản theo dự thảo chỉ tăng sự hấp dẫn đối với những NLĐ trẻ, còn trong độ tuổi sinh đẻ. Trong khi đó, đối tượng tham gia BHXH bao gồm cả những lao động lớn tuổi, những người tham gia BHXH bắt buộc nhưng chưa đủ thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu.
Tại báo cáo thẩm tra sơ bộ Dự án Luật BHXH (sửa đổi), Ủy ban Xã hội của Quốc hội cũng nhìn nhận đề xuất trợ cấp thai sản đối với người tham gia BHXH tự nguyện ở mức 2 triệu đồng là chưa phù hợp với thực tế. Đề xuất này mới chỉ chú trọng vào lợi ích vật chất mà NLĐ tham gia BHXH tự nguyện được hưởng, chưa chú trọng đến những quyền lợi quan trọng, rất cần thiết đối với lao động nữ khi mang thai như: được nghỉ việc đi khám thai, thực hiện biện pháp tránh thai, đình chỉ thai kỳ; nghỉ dưỡng sức, phục hồi sức khỏe sau thai sản…
Ủy ban Xã hội của Quốc hội đề nghị Chính phủ nghiên cứu, bổ sung thêm các chế độ liên quan để bảo đảm tính bình đẳng trong việc hưởng chế độ giữa người tham gia BHXH tự nguyện và BHXH bắt buộc. Đồng thời, nghiên cứu thêm kinh nghiệm quốc tế, xem xét bổ sung thêm chế độ trợ cấp trẻ em là con của người đang tham gia BHXH (gồm cả tự nguyện và bắt buộc) nhằm giúp NLĐ giảm bớt khó khăn trước mắt khi sinh và nuôi con nhỏ, từ đó giữ chân họ ở lại hệ thống an sinh.
